Caol Ila có lẽ là thương hiệu nổi tiếng nhất của đảo Islay tại Việt Nam. Có lẽ bởi sự cân bằng và thú vị trong chất rượu, cũng có thể vì sự phổ biến và dễ dàng trong việc cảm nhận, nhưng không thể phủ nhận, Caol Ila chính là loại whisky thú vị bậc nhất của đảo Islay.
Caol Ila – Tiếng vọng từ quá khứ
Caol Ila và bề dày lịch sử
Nhà máy chưng cất Caol Ila nằm gần cảng Askaig, phía đông bắc hòn đào Islay. Nhà máy này khá biệt lập với bên ngoài, khi mà người hóng xóm duy nhất của nó chính là nhà máy Bunnahabhain ở gần đó.
Caol Ila được xây dựng nên năm 1846 bởi Hector Henderson, người cũng sở hữu cả nhà máy chưng cất Camlachie cũ ở Glasgow. Nhà máy này trải qua nhiều đời chủ nhân, bao gồm Henderson, Lamont & Co (1852-1854), Norman Buchanan (1863 1879) và Bulloch, Lade & Co (chủ sở hữu của Camlachie) – đơn vị đã cải tạo và mở rộng quy mô nhà máy. Caol Ila được thanh lý và bán cho Công ty TNHH J. P. O’Brien vào năm 1920, sau đó lại được bán lại cho Công ty TNHH Caol Ila Distillery vào cùng năm đó.
Và sự lộn xộn không chỉ dừng lại ở đó. DCL trở thành chủ nhân mới của nhà máy vào năm 1927 và bán lại cho SMD 3 năm sau đó. Nhà máy cuối cùng phải đóng cửa sau khi SMD ra quyết định. Caol Ila gần như không hoạt động cho đến năm 1937. Tuy nhiên hoạt động chưa lâu thì nhà máy lại buộc phải ngừng sản xuất do hậu quả của Thế chiến thứ hai.
Sau Thế chiến II, hoạt động sản xuất của Caol Ila diễn ra bình thường trong vài thập kỷ mà không gặp phải sự gián đoạn nào. Năm 1992 tới năm 1994, nhà máy bước vào giai đoạn tái thiết và mở rộng với việc số lượng thùng/cột chưng cất tăng từ 2 lên con số 6.
Nhà máy hoàn thành quá trình tái thiết của mình vào thời điểm này để có đáp ứng nhu cầu ngày gia tăng của những đơn vị pha chế whisky blend. Trong thời gian này, chỉ có nhà kho (nơi chứa đầy whisky đang trưởng thành) là nơi duy nhất không cần phải tái thiêt. Caol Ila bắt đầu mua lúa mạch đã mạch nha hóa từ Nhà máy mạch nha Port Ellen kể từ năm 1994. Nhiều người có thể thấy được sự khác biệt rõ rệt giữa loại whisky nặng, ‘già’ hơn của Caol Ila trước năm 1972 và loại whisky êm hơn, nhẹ hơn sau khi nó đã tái thiết vào năm 1974.
Caol Ila và những người chủ sở hữu
Nhà máy chưng cất Caol Ila trở thành một phần của Tập đoàn United Distillers vào năm 1986. Năm 1989, chai whisky ‘semi-official’ đầu tiên của Caol Ila được ra mắt cùng bộ sưu tập ‘Flora & Fauna’’. Đây có lẽ là chai whisky official đầu tiên của nhà máy này trong suốt một thời gian dài (không tính dòng ‘Rare Malts’ của họ).
Trong khoảng thời gian này, bạn có thể tìm thấy những chai whisky Caol Ila đóng chai tại nhà máy này một cách dễ dàng. Năm 2002 Caol Ila đã giới thiệu một loại các sản phẩm chủ lực của mình. Ngoài những chai 12 năm tuổi, 18 năm tuổi và Cask Strength tiêu chuẩn, Diageo cũng thường xuyên ra thêm các sản phẩm single cask khác.
Việc whisky Caol Ila được đóng chai bởi các đơn vị khác cũng trở nên phổ biến hơn . Khi mà những thùng rượu Lagavulin và Laphroaig trở ngày càng khan hiếm kể từ năm 2000, các nhà đóng chai độc lập chuyển hướng sang việc kinh doanh whisky được đóng chai cá nhân (private bottling) và “bastard bottling”
Caol Ila vốn luôn tồn tại trong Johnnie Walker
Mặc dù tiếng tăm của Caol Ila ngày càng được gắn liền với whisky mạch nha đơn cất trong những năm gần đây, hoạt động chủ đạo của nhà máy này vẫn là sản xuất rượu whisky mạch nha cho các dòng blend của Johnnie Walker. Đối với những người yêu thích rượu whisky single malt, Caol Ila được biết đến như một loại rượu whisky dù có sử dụng than bùn nhưng khá êm (clean) – nhưng hóa ra loại rượu dùng để pha chế blend lại không vương tí than bùn nào. Điều đó cũng làm tôi rất ngạc nhiên…
Có một sự thật mà không được nhiều người biết đến, đó là nhà máy chưng cất Caol Ila đã thử nghiệm việc sản xuất whisky không than bùn kể từ năm 1980. Việc thử nghiệm thành công rực rỡ, chính vì vậy việc sản xuất whisky Caol Ila phiên bản ‘Highland’ đã được đưa vào quy trình chính thức của nhà máy. Trong khoảng hai thập kỷ, loại whisky không than bùn hầu như chỉ được sử dụng cho việc pha chế blend, tuy nhiên vào năm 2006, một phiên bản 8 năm tuổi của loại whisky này được ra mắt. Ba năm sau, một chai whisky cask strength 10 năm tuổi khác là cái tên tiếp theo nằm trong danh mục này.
Nơi tọa lạc của nhà máy chưng cất Caol Ila
Cái tên Caol Ila (dễ bị đọc nhầm là Coal Ila) trong tiếng Gaelic có nghĩa là ‘Âm thanh của Islay’ – Nó được lấy cảm hứng từ vị trí của nhà máy chưng – cất dọc theo dòng nước giữa đảo Islay và đảo Jura.
Caol Ila là nhà máy chưng cất lớn nhất trên Islay tính tới thời điểm này, với sản lượng chiếm tới ¼ tổng sản lượng whisky mạch nha trên đảo. Vì vậy, sản lượng của Caol Ila cao hơn hẳn các nhãn hiệu rượu whisky mạch nha nổi tiếng như Longmorn, Glenfarclas và Laphroaig và Lagavulin.
Caol Ila mở cửa đón chào du khách trong khoảng từ tháng 4 đến tháng 10 – số tour này ít hơn một chút vào tháng 11 và tháng 12. Vị trí của nhà máy tương đối xa, nhưng địa điểm lịch sử gần đó, Loch Finlaggan đem lại thêm giá trị cho chuyến đi tới nơi đây. Dù chỉ là một hòn đảo nhỏ, nhưng nơi đây – “Chúa tể của tất cả những hòn đảo”, là nơi đã cai trị toàn bộ Scotland trong nhiều thế kỷ.
Caol Ila và những điều thú vị
- Cái tên Caol Ila được đọc là “Cao-Y-La”
- Mặc dù có một nhà kho ba tầng trong khuôn viên khu vực nhà máy, nhưng ngày nay toàn bộ whisky mới chưng cất của Caol Ila được vận chuyển tới đất liền bằng xe tải lớn. Có thể nói, toàn bộ quá trình trút vào thùng và trưởng thành của rượu không diễn ra tại nhà máy.
- Caol Ila là nhà máy chưng cất lớn nhất trên Islay tính tới thời điểm hiện tại. Với sản lượng 6,5 triệu lít rượu nguyên chất mỗi năm, nó thậm chí còn lọt vào top 10 nhà máy chưng cất hàng đầu ở Scotland năm 2015.
- Caol Ila là nhà máy chưng cất đầu tiên trên đảo Islay chuyển từ việc đun trực tiếp cột/thùng chưng cất sang sử dụng hệ thống đun bằng hơi nước. Họ cũng là những người tiên phong trong việc thay thế worb tube bằng shell & tube condenser
- Caol Ila có 10 thùng chứa cho quá trình lên men, 8 cái bằng gỗ và 2 cái bằng thép không gỉ.
- Sau khi nhà máy chưng cất được tu sửa và mở rộng vào năm 1974 để đáp ứng nhu cầu của các đơn vị sản xuất whisky blend, Caol Ila đã giới thiệu một loại rượu whisky mới dành cho các blender vào giữa những năm 1980: một loại whisky mạch nha không sử dụng than bùn với tên gọi ‘Caol Ila Highland’. Sản phẩm này, đương nhiên được dùng để pha trộn và hầu hết (nếu không phải tất cả) các thùng rượu này sẽ được chuyển cho các blender để … làm công việc mà họ vẫn luôn làm. Tuy nhiên, vào năm 1999, Caol Ila quyết định quay lại với thị trường single malt với loại whisky không sử dụng than bùn của mình. Dòng whisky này có thể được tìm thấy vào năm 2006 hoặc 2007 khi Diageo cho ra mắt chai whisky 8 năm tuổi Caol Ila với tên gọi ‘Unpeated’. Vì hầu hết các đơn vị sản xuất whisky blend không thường tích trữ whisky trong kho của mình (nếu có thì có lẽ chỉ có mỗi Douglas Laing), vì vậy thực chất bạn cũng khó có thể tìm được một thùng whisky Caol Ila Highland không sử dụng than bùn còn đang được rao bán…
- Vào năm 2013, khoảng một phần ba sản lượng Caol Ila là whisky không sử dụng than bùn.
Caol Ila trong thiên niên kỷ mới
2002 – Caol Ila là một trong những nhà máy chưng cất ‘có sản lượng lớn’ của Diageo trong một thời gian dài. Chai whisku được đóng chai (bán) chính thức duy nhất của nhà máy này là một chai thuộc bộ sưu tập ‘Floral & Fauna’ và một vài chai của dòng ‘UD Rare Malts’. Tuy nhiên, trong thiên niên kỷ mới này, Diageo muốn củng cố hơn thương hiệu Caol Ila. Họ đã giới thiệu một loạt những chai loại whisky đóng chai chính thức mới: một chai 12 năm tuổi “tiêu chuẩn”, một chai 18 năm tuổi và một phiên bản Cask Strength không tuyên bố tuổi.
2005 – Caol Ila được thêm vào dòng ‘Classic Malts’ của Diego. Dòng rượu này trước đây chỉ chứa gồm 6 loại single malt khác (Cragganmore, Dalwinnie, Glenkinchie, Lagavulin, Oban & Talisker) khi nó được giới thiệu vào cuối những năm 1980, nhưng vào năm 2005, một loạt các loại single malt khác đột nhiên được thêm vào dòng này – bao gồm Cardhu, Clynelish và Glen Elgin.
2006 – Caol Ila “Unpeated” (trước đây gọi là ‘Caol Ila Highland bởi các blenders) được ra mắt dưới hình thức một chai whisky chính thức 8 năm tuổi.
2009 – Một phiên bản 10 năm tuổi của loại whisky không sử dụng than bùn được bán ra thị trường, với nồng độ rượu cao hơn phiên bản 8 năm tuổi trước đó.
2011 – Diageo tiếp tục mở rộng danh mục sản phẩm của Caol Ila , lần này là phiên bản 12 năm tuổi của loại whisky không sử dụng than bùn và một phiên bản mới không có tuyên bố về tuổi với tên gọi ‘Moch’.
2014 – Dường như Diageo đã để tính đến một chiến lược dài hơi cho tương lai khi họ cho ra mắt sản phẩm mới của mình vào năm 2006. Họ có đủ lượng rượu đang trưởng thành theo năm tháng trong kho của mình để tiếp tục tung ra các phiên bản whisky lâu đời hơn. Một chai Caol Ila không sử dụng than bùn 15 năm tuổi được ra mắt vào năm 2014 cùng với một loại whisky than bùn 30 năm tuổi.
