Một trong những điều khiến Oban khác biệt với hầu hết các nhà máy chưng cất rượu khác chính là nhờ tọa lạc giữa một thị trấn sầm uất, nhìn thẳng ra bến cảng. Nhìn từ xa, trông nhà máy Oban chả khác nào một đấu trường ‘Collosseum’ thu nhỏ. Có thời kì khó khăn, nhà máy phải vận hành bằng cách nghĩ ra các thể loại công việc nghe khá là ngớ ngẩn, miễn để có việc cho công nhân khỏi rơi vào cảnh thất nghiệp và đói khát.
Oban và lịch sử ra đời
Những năm tháng đen tối của Oban
Lịch sử của Oban đâu đó nhuốm màu đen tối. Vào cuối thế kỷ 19, hãng thuộc sở hữu của anh em nhà Pattison – những kẻ lừa đảo siêu nổi tiếng trong giới buôn rượu, tạo nên cơn sốt trong thị trường whisky Scotland và đặt tên mình cho cuộc khủng hoảng thị trường rượu. Ngày đế chế Pattison sụp đổ, hàng chục doanh nghiệp đương thời cũng theo đó mà lâm vào cảnh phá sản.
Nhà Pattisons đã xây dựng đế chế whisky của mình bằng việc đi vay tiền, sau đấy tạo nên tăng trưởng ảo bằng cách thao túng giá trị cổ phiếu công ty. Pattisons cũng điều chỉnh sổ sách để tăng gấp đôi giá trị các giao dịch của công ty, cũng như tăng giá sản phẩm, và lấy đó làm cơ sở để trả nợ – thay vì sử dụng tiền thực để thanh toán cho các nhà đầu tư như kỳ vọng …
Tuy nhiên, vì thị trường whisky đang trong cơn lên đồng và mọi người đều muốn những thứ đó, nên có vẻ mọi thứ đều trót lọt. Từ năm 1890 đến 1899, những doanh nghiệp kinh doanh đồ uống có cồn đã xây mới hơn 30 nhà máy chưng cất rượu ở Scotland – nhiều hơn cả số lượng nhà máy phải đóng cửa trong suốt thời kì ‘thảm họa’ diễn ra năm 1980. Trong những năm 1890, khi Oban tổ chức kỷ niệm 100 năm thành lập thì các nhà máy như Ardmore, Balvenie, Benromach và Tomatin lúc đó mới được khai sinh.
Các nhà máy sản xuất rượu mới xuất hiện quanh các khu nhà máy cũ, có nhiệm vụ tối đa hóa và gia tăng năng suất. Cổ phiếu của các công ty rượu whisky ở Scotland nhiều hơn bao giờ hết; lượng whisky được lưu trữ hàng năm trong kho cũng tăng từ dưới hai triệu gallon vào khoảng năm 1891 lên 13,5 gallon vào năm 1899. Không khí trong thế giới whisky vào cuối thế kỷ 19 có thể so sánh với bong bóng internet cuối thế kỷ 20. Các công ty như World Online và Enron có thể tùy ý biến tấu sổ sách kế toán của họ mà chẳng gặp phải bất cứ trở ngại gì bởi chả ai muốn lo chuyện bao đồng cả.
Nhưng cuộc vui nào rồi cũng đến hồi kết thúc. Bong bóng rượu đã vỡ vào tháng 12 năm 1898 khi Pattisons khẩn trương yêu cầu một khách hàng đến lấy và trả tiền cho các cổ phiếu mà anh ta đã mua. Tin đồn bắt đầu lan truyền khắp Edinburgh và một bài báo xuất hiện trên ‘The Scotsman’ với tiêu đề ‘Sự chững lại của Pattisons’. Công ty này ngay sau đó đã cho lệnh ngừng tất cả các khoản thanh toán. Hóa ra bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp này không hề hợp lý, khi vốn chủ sở hữu với giá trị 40.000 bảng thấp hơn nhiều so với khoản nợ 743.000 bảng …
Khi lâu đài thủy tinh mà anh em nhà Pattison dày công xây dựng bị sụp đổ, đã kéo theo hệ lụy là rất nhiều nhà cung cấp, đối tác và khách hàng đến bờ vực phá sản.
Và đầu quân vào tập đoàn Diageo
Pattisons chắc chắn không phải là những kẻ đầu tiên liều lĩnh bước ra khỏi vòng phát luật trong việc sản xuất, pha chế và đóng chai whisky. Thật ra cũng có nhiều nhà máy ở Scotland khởi nghiệp bằng việc buôn bán rượu bất hợp pháp. Tuy nhiên, khi chế tài trong kinh doanh rượu được xây dựng để theo kịp tình hình thực tếm thì mọi chuyện đã đi quá xa, khi mà di sản mà Pattinsons để lại đã tạo nên ảnh hưởng đến toàn bộ ngành công nghiệp whisky. Khi mọi việc đã dần lắng xuống, một trong những công ty vẫn đứng vững là Công ty rượu DCL, tiền thân của người khổng lồ whisky Diageo trong hiện tại, chủ sở hữu của khoảng 30 nhà máy chưng cất malt whisky Scotland. Và các bạn có đoán được không, một trong những nhà máy chưng cất malt whisky thuộc sở hữu của Diageo chính là … Oban.
Vào năm 2005, đây là một trong số mười bốn nhà máy chưng cất rượu ở Scotland vẫn sử dụng loại ‘bồn giun’ (có chưa ống dài như giun đất) để làm mát nước phần chất lỏng sinh ra sau quá trình lên men (wash) và rượu (spirits). Các nhà máy khác vẫn sử dụng loại bồn giun này là Balmenach, Benrinnes, Cragganmore, Dalwhinnie, Edradour, Glen Elgin, Glenkinchie, Mortlach, Old Pulteney, Speyburn, Royal Lochnagar và Springbank (chỉ cho wash). Điều độc đáo về bồn giun của Oban là người ta xếp chúng ở dưới mái nhà.
Oban được cho là được thành lập vào năm 1794 bởi Hugh, John và James Stevenson & Co. Oban vẫn nằm trong tay của gia đình Stevenson cho đến năm 1860, sau đó nhà máy mới đuwọc sang tay cho nhiều chủ sở hữu khác nhau. Từ năm 1883 đến 1887, nhà máy được Walter Higgin xây dựng lại.
Nhà máy không có bất cứ hoạt động nào trong khoảng thời gian từ năm 1931 đến năm 1937 và từ năm 1969 đến năm 1972. Vào cuối những năm 1960 và đầu 1970, nhà nấu rượu được xây dựng lại và nhà máy đã liên tục hoạt động kể từ năm 1972 đến nay.
Ngày nay, hai dạng chai thương mại (official bottlings) của Oban là loại Oban 14 năm tuổi được ra mắt lần đầu tiên vào năm 1988 như là một phần của phiên bản ‘Classic Malts’ và phiên bản ‘trưởng thành kép’ (double mature) với fino montilla được xuất xưởng vào năm 1998. Ngoài những phiên bản đóng gói tiêu chuẩn này, hãng còn ra mắt phiên bản giới hạn không thường xuyên (giống kiểu mấy chai ‘Manager’s Dram” giá siêu cao).
Trong khi đó, để tìm được những sản phẩm đóng chai độc lập (independent bottlings) của Oban là vô cùng khó. Theo thống kê không chính thức năm 2012, thì số chai thủ công kđược liệt kê trên website Malt Maniacs Monitor còn ít hơn con số ba. Tất cả được lưu hành bởi Cadenhead’s, Gordon & MacPhail và Signical và được chưng cất trong những năm 1960 và 1970.
Nhà máy rượu Oban trong Thiên niên kỷ mới
- 2002 – Phiên bản thương mại của Oban 32 năm tuổi được ra mắt; đây là loại chai (thương mại) có tuổi thọ lâu đời nhất của Oban được ghi nhận. Loại rượu này được sản xuất với số lượng 6.000 chai, dưới dạng phiên bản giới hạn.
- 2009 – Brendan McCarron đảm nhận vị trí quản lý tại Oban.
