Whisky là thức uống có cồn quen thuộc và lâu đời được sản xuất từ ngũ cốc. Malt dùng để ám chỉ về nguyên liệu được lựa chọn làm đầu vào trong quá trình chưng cất, đó chính là mạch nha đã được đường hóa từ tinh bột của mầm lúa mạch. Single – đơn cất – có nghĩa là trong cấu trúc của nguyên liệu, thì mạch nha chỉ được lấy từ một nhà máy chưng cất duy nhất. Single Malt Whisky là loại rượu whisky được làm từ mạch nha lấy từ chỉ một nhà máy chưng cất mà thôi.
Nguồn gốc của Single Malt Whisky
Single Malt Whisky – Theo dòng lịch sử
Theo dòng chảy lịch sử của thứ thức uống được người Scotland tôn vinh là nước của sự sống, Single Malt Whisky đã xuất hiện từ rất sớm, có thể nói là đầu tiên.
Tại Scotland, mầm lúa mạch được canh tác tốt. Sự phổ biến của loại ngũ cốc này đã nhanh chóng trở thành nguồn nguyên liệu vào chủ yếu cho ngành sản xuất rượu từ thế kỷ XV. Có thể nói sự ra đời của Single Malt là ngay lúc mà whisky xuất hiện. Nếu như mạch nha đến từ nhiều hơn một nhà máy sản xuất, thì sản phẩm ra lò sẽ được gọi là “Blended Malt Whisky”.
Khi whisky phổ biến hơn trên toàn cầu, ở những nơi lúa mạch không thể phát triển hợp với khí hậu và thổ nhưỡng, các nhà sản xuất đã tìm phương án thay thế bằng các loại ngũ cốc và tinh bột khác. Lúc này, từ “Blended Whisky” ra đời, là tên gọi của các loại whisky không chỉ làm từ lúa mạch, mà còn có thêm diêm mạch, lúa mì đen, ngô, … trong thành phần.
Single Malt Whisky – Hương vị và thưởng thức
Hương vị của Single Malt Whisky
Sự khác biệt trong phương thức chế biến và nguyên liệu tạo nên các dòng rượu whisky khác nhau. Tuy nhiên khi đến với trải nghiệm người dùng, thì hương vị mới là yếu tố cốt lõi để rạch ròi trong phân loại. Single Malt là loại whisky nguyên thủy và cao cấp nhất, các dòng Blended Whisky khác được sinh ra để khỏa lấp sự thiếu hụt về nguyên liệu hoặc giảm giá thành sản xuất, nên dù có nét hương vị riêng nhưng thua thiệt về trải nghiệm tổng thể là điều dễ hiểu. Whisky mạch nha đơn cất là dòng rượu mạnh về cả hương lẫn vị. Không chỉ thơm – thơm là một từ rất chung chung – mà trong một nhấp rượu nhỏ, mùi hương cực kì đậm đà tiếp tục phát triển, thay đổi rồi thăng hoa cho đến hết hậu vị chứ không bị “phẳng” và bất biến như các dòng grain hay blended. Vị giác có được chiều sâu và “nước hậu” dài. Chính vì được lấy từ một nguồn mạch nha duy nhất, Single Malt Whisky phản ánh rất rõ câu chuyện về nhà sản xuất. Các vùng đặc trưng của thánh địa whisky Scotland được các hãng rượu “sừng sỏ” khắc họa đậm nét và sinh động. Glenfiddich, Glenlivet, Balvenie, Macallan, … đại diện cho Speyside với hương trái cây đầy tinh tế. Highland – vùng cao nguyên đầy hoa cỏ tinh khiết nhưng không kém phần mạnh mẽ với những Dalmore, Dalwhinnie … . Nếu muốn tìm đến sự nhẹ nhàng êm dịu thì Lowland là miền đất hứa với Auchentoshan, Glenkinchie, Bladnoch … . Campbeltown lại độc đáo với mùi quả khô cực kì cô đọng với chất rượu sánh. Islay và Island là hai nơi thường xuyên tạo ra những quả bom về hương vị với whisky đượm mùi khói than bùn và phong vị biển cả với những Cao Ila, Laphroaig, Lagavulin, Bowmore hay Talisker, Arran … .
Cách thưởng thức Single Malt Whisky
Có rất nhiều cách để tận hưởng whisky đơn cất trọn vẹn. Tuy nhiên, hương vị mạnh mẽ nhưng quyến rũ là một phần của giá trị cốt lõi của dòng rượu này, do đó Single Malt được khuyên không nên uống lạnh hay kèm với đá, vì nhiệt độ thấp sẽ làm giảm bớt nồng độ của hương vị và ngăn chặn sự phát triển lý thú của nó. Xuất phát từ nguồn gốc tinh tuyển, cao cấp, có phần đắt đỏ cùng những nét đặc trưng khó có thể lầm lẫn, bất kể loại Single Malt nào cũng được khuyến nghị thử nghiệm với một li neat thật chậm để nhập cuộc. Sau đó, nếu nắm được những nét cơ bản của loại Single Malt Whisky mình đang sở hữu, có thể đẩy nhanh quá trình phát triển của mùi vị và trung hòa nồng độ cồn với nước lọc. Thêm vào vài giọt nước lọc, hít thật sâu rồi uống thử, lặp đi lặp lại quá trình này. Mỗi lần nhấm nháp hít hà sẽ đem lại những dư âm khác nhau. Nên pha cocktail bằng whisky ngon nhưng để dùng Single Malt thì điều đó thực sự phí phạm, vì mỗi năm sản lượng của rượu đơn cất khá nhỏ và giá lại cao, còn hương vị Single Malt chỉ đứng một mình cũng đã tỏa sáng rồi. Trong các cách pairing thì dùng kèm đồ ăn nhẹ nhàng luôn là lựa chọn sáng giá, tránh bị tì đè lẫn hương vị của nhau. Còn để tôn vinh và nâng cao mùi vị bằng sự kết hợp ăn uống, hay uống hút, thì cần phải cực kì khéo léo và giàu kinh nghiệm.
Single Malt Whisky giá trị lịch sử và vị thế hiện tại
Sau cuộc di dân đến châu Mỹ của người châu u, whisky cũng đã chuyển dịch sang mảnh đất của người Anh – điêng. Khi những Rye Whisky làm từ phần lớn là lúa mì đen, Bourbon lại chủ yếu từ ngô … không thể so sánh với hương vị của mạch nha nguyên bản, thế giới Whisky được chia thành hai nửa, và nửa Single Malt đã nằm cửa trên so với Blended. Trong quá trình công nghiệp hóa ngành rượu, một lần nữa những phương pháp truyền thống tạo ra Single Malt cũng đã chiến thắng phương pháp Coffey – vốn dĩ được biết là phương pháp có giá thành rẻ hơn nhiều, là cách để người ta tạo ra Grain Whisky làm từ lúa mạch – về hương vị. Để đảm bảo yếu tố kinh tế, phần lớn Single Malt được ưu ái để dành làm hương vị cho Blended Whisky với nền là Grain Whisky. Ngày nay Blended Whisky vẫn được sản xuất như vậy, khi có giá thành dễ tiếp cận thì doanh số khổng lồ là điều dễ hiểu. Tuy nhiên với giới mộ điệu không có thói quen thỏa hiệp, thì Single Malt Whisky vẫn là lựa chọn tối thượng. Dù không có thị phần ấn tượng như Blended Whisky (do phần nhiều không đủ sản lượng để bán bất chấp giá cao đến đâu) thì Single Malt vẫn vĩnh viễn là cốt lõi của ngành Whisky nói riêng và ngành công nghiệp rượu nói chung.
